Chodorów – miasto w powiecie bóbreckim województwa lwowskiego.
Chodorów, dawne miasto Rzeczypospolitej, obecnie położone na Ukrainie w obwodzie lwowskim, rejonie żydaczowskim około 61 km na południe od Lwowa. Dawniej zwane Chodorostaw, położone nad rzeką Ług. Do 1945 roku znajdowało się w powiecie bóbreckim województwa lwowskiego.
Stare gniazdo rodu Chodorowskich herbu Korczak. Po raz pierwszy wzmiankowane w 1394 roku w dokumencie wystawionym przez Dymitra Wołczkowicza, „pana i prawowitego dziedzica Chodorowa”. Był synem Waszki Wołczkowicza, zwanego Brodą z Żurawna i Barbary, córki Piotra Bruna herbu Nabra, który pochodził ze Żmigrodu w księstwie oleśnickim. Był protoplastą rodu Chodorowskich herbu Korczak.
Dymitr z Chodorowa (Chodorostawu), stolnik lwowski miał z Klichną trzech synów: Stanisława, Jana i Jerzego (Jurszę-Grzegorza). Majątek odziedziczył Jerzy (Jursza-Grzegorz), w 1469 roku starosta żydaczowski i stryjski, ożeniony był z Anną Tarłówną herbu Topór, córką Jana. Miał z nią synów: Dymitra i prawd. Wacława z Łuki. Wraz z żoną był fundatorem drewnianego kościoła w Chodorowie, na miejscu którego pod koniec XVIII wieku murowany kościół wznieśli Rzewuscy. Ostatnimi przedstawicielami Chodorowskich z Chodorostawu i Chodorowa byli bracia: Krzysztof Stanisław (ok. 1630 – 1683) ożeniony z Katarzyną Jabłonowską z Jabłonowa herbu Prus III oraz Aleksander Stefan (ok. 1631 – 1694r), ożeniony z Urszulą Stępowską.
Aleksander miał trzy córki: Magdalenę zamężną za Kazimierza Leszczyńskiego herbu Wieniawa, starostę winnickiego, Katarzynę, dwukrotnie zamężną za: 1-mo Antoniego Stamirowskiego, podstolego ruskiego, 2-ndo za Piotra Jana Potockiego h. Pilawa (Złota) oraz Annę zamężną za Franciszka Cetnera herbu Przerowa, która odziedziczyła majątek rodowy po Chodorowskich.
Franciszek Cetner po śmierci żony ożenił się powtórnie z Anną Tarło herbu Topór, córką Stanisława i Teresy Dunin-Borkowskiej herbu Łabędź. Z nią miał córkę Franciszkę i syna Jana. Chodorów odziedziczyła Franciszka (1705-1783), zamężna za Michała Józefa Beydo-Rzewuskiego na Rozdole i Kołodnie herbu Krzywda (1699-1769).
Jego wnuczka, Ludwika (1778-1839), córka Kazimierza Seweryna hrabiego Beydo-Rzewuskiego oraz Ludwiki Pelagii Potockiej z Podhajec herbu Pilawa (Srebrna), wyszła za mąż za Antoniego Józefa hrabiego Lanckorońskiego z Brzezia herbu Zadora (1760/61-1830), syna Macieja i Apolonii z Morsztynów herbu Leliwa. Był marszałkiem sejmu galicyjskiego, posłem na sejm I Rzeczypospolitej, komisarzem skarbowym, członkiem Komisji Edukacji Narodowej, członkiem Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji 3 Maja, kawalerem orderów: polskich Św. Stanisława i Orła Białego, austriackiego Złotego Runa i duńskiego orderu Danebroga.
Z Ludwiką miał 3 synów: Ludwika Macieja Joachima (1795-1819), Karola Michała Józefa (1799 – 1863 Wiedeń) i Kazimierza Wincentego Michała (1802 – 1874 Zurych) oraz córkę Annę Apolonię Ludwikę (1797 – 1812 Hyeres).
Chodorów odziedziczył hrabia Kazimierz Wincenty Michał ożeniony z Leonią Wandą Potocką z Podhajec herbu Pilawa (Srebrna). Miał z nią córkę Elżbietę oraz syna Karola Antoniego Leona (1848 Wiedeń-1933 Wiedeń).
Karol i Elżbieta hr. Lanckorońscy ok. 1860 r.
Elżbieta hrabianka Lackorońska (1844- 1896), dziedziczka Chodorowa w 1865 roku poślubiła Karola barona de Vaux (1833-1917 Wiedeń).
Karol baron de Vaux. Ok. 1865 r.
Elżbieta hr.Lanckorońska-baronowa de Vaux ok. 1880 r. (obie powyższe fotografie)
Mieli troje potomstwa:
1. Córkę Elżbietę (1866 Wiedeń – 1940 Lwów) zamężną za Władysława księcia Lubomirskiego z Lubomierza h. Drużyna, Szreniawa bez Krzyża (1866 Warszawa – 1934 Inzersdorf k. Wiednia).
Ks. Władysław i Elżbieta Lubomirscy, Wiedeń ok. 1890 r.
Dzieci Władysława i Elżbiety ks. Lubomirskich: Leonia, Róża, Eugeniusz i Tomasz. Rajcza 1901 r.
2-3. Synów: Kazimierza (1867 Mauer k. Wiednia – 1923) i Leona Karola Thierry (1870 Wiedeń- 1944 Lozanna).
Majątek odziedziczył Kazimierz baron de Vaux, po śmierci którego majątek przeszedł na jego brata, Leona Karola Thierry. Leon baron de Vaux usynowił swego siostrzeńca, syna Elżbiety, księcia Eugeniusza Karola Marię (1895 Wiedeń – 1982 Londyn), żonatego z Eryką von Wolff, przekazując mu majątek wraz z nazwiskiem. Odtąd książę jak i jego dzieci nosiły podwójne nazwisko: Lubomirski de Vaux. Książę Eugeniusz Karol Maria Lubomirski de Vaux był ostatnim właścicielem Chodorowa. Był adiutantem generała Władysława Andersa.
ZAMEK
Odnosiło się wrażenie, że Chodorów położony był na wyspie otoczonej wodami rzeki Ług i stawu-rozlewiska, na której w XV wieku przez Chodorowskich zbudowany został zamek oddzielony od miasta fosą przez który przerzucony był most zwodzony. Nie zachowały się żadne ślady po zamku. W czasie II wojny światowej ziemię z góry zamkowej wykorzystano do usypania grobli chroniąc miasto przed powodzią. O istnieniu zamku przypomina nam ulica Zamkowa.
PAŁAC
W 1860 roku Karol baron de Vaux rozpoczął budowę pałacu w stylu willi włoskiej. Był to budynek zbudowany na planie prostokąta zbliżonym do kwadratu, z wysokimi piwnicami, dwukondygnacyjny, kryty dachem płaskim, czterospadowy. Pałac, który mieścił przede wszystkim meble XIX-wieczne, portrety rodzinne oraz bogatą bibliotekę spłonął z całym wyposażeniem w 1915 roku podpalony przez wojska rosyjskie.
W latach 1932-33 książę Eugeniusz Lubomirski-de Vaux zbudował nowy pałac. Postawiony na planie prostokąta, z wysokimi piwnicami, dwukondygnacyjny, kryty wysokim dachem czterospadowym. Wyposażony był we współczesne meble oraz meble przywiezione z pałacu Lubomirskich z Rajczy. Pałac zachował się do dnia dzisiejszego pełniąc rolę szpitala.
Więcej informacji o przeszłości Chodorowa na stronie właściciela kolekcji: http://zamkilubuskie.pl/chodorow/
Chodorów. Pałac Barona Majora Kazim de Vaux. 1911. Zbiory: Jerzy Dubiel, Gorzów Wlkp.
Chodorów. Pałac Barona Majora Kazim de Vaux. 1917 (data obiegu). Wydawca: Liba Klirsfeld Chodorów. Zbiory: Jerzy Dubiel, Gorzów Wlkp.
——————–
Urodzeni w Chodorowie:
Abrahamowicz Zbigniew (1938-1990)- polski architekt związany ze Szczecinem.
Balzer Oswald (1858-1933)- polski historyk ustroju i prawa polskiego pochodzenia austriackiego.
Grobowiec O. Balzera, Lwów 2018 r.
Bartlowa Maria (1881-1969)- córka Juliusza Rutkowskiego i Zofii Ajdukiewicz. Polska działaczka niepodległościowa, senator II RP V kadencji, radna Lwowa, założycielka Unii Narodowo-Państwowej w 1922 roku. Żona trzykrotnego premiera II RP Kazimierza Bartla.
Heck Walerian (1854) – nauczyciel historii i geografii.
Trojanowski Zdzisław (1928-2006)- polski hokeista, olimpijczyk.
Materiał opracowano na podstawie:
Sulimierski Filip, Chlebowski Bronisław, Walewski Władysław, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1880, t. I, s.610,
Leszczyc Z., Herby szlachty polskiej, T. 1-2, Nakładem Ant. Fiedlera Poznań 1908,
Ostrowski J. hrabia, Księga herbowa rodów polskich, Warszawa 1906,
Sperka Jerzy, Początki Osadnictwa rycerstwa śląskiego na Rusi Czerwonej, Lwów 2010, s. 299-300,
Boniecki Adam, Herbarz Polski, Warszawa 1900, t. III, s. 31, 32, 33,
Gritzner M., Hildebrand A. M., Wappenalbum der graeflichen familien Deutschlands und Oesterreich-Ungarns etc., Leipzig 1893-1890,
Aftanazy Roman, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Województwo ruskie. Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław-Warszawa-Kraków 1995, t. VII s. 284-5, 286,
https://www.dokumentyslaska.pl/wappen%20oesterreich/litera%20v.html (11.01.2023 r.)
https://www.sejm-wielki.pl/b/13.619.567 (10.01.2023 r.)
https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/c/930-chodorow/96-historia-miejscowosci/68463-historia-miejscowosci (10.01.2023 r.)
https://www.jfklibrary.org/asset-viewer/archives/JFKWHP/1961/Month%2010/Day%2006/JFKWHP-1961-10-06-C?image_identifier=JFKWHP-AR6841-A (11.01.2023 r.)
https://www.sejm-wielki.pl/s/?m=N;v=chodorowski+z+chodorostawu+i+chodorowa+h.+korczak (10.01.2023r.)
https://de.wikipedia.org/wiki/Thiery_de_Vaux
https://pl.wikipedia.org/wiki/Chodorowscy_herbu_Korczak
https://pl.rodovid.org/wk/Osoba:564221
http://www.cracovia-leopolis.pl/index.php?pokaz=slownik&id=331
Jerzy Dubiel, Gorzów Wlkp. Kontakt: jldubiel@poczta.onet.pl