Dąbrowica to miasto rejonowe położone nad Horyniem, do 1945 roku w województwie wołyńskim, powiecie sarneńskim, obecnie w obwodzie rówieńskim. Jej początki sięgają XII wieku…
Zwana pierwotnie Dubrowicą, była stolicą udzielnego księstwa książąt Dubrowickich, gałęzi Rurykowiczów. W XII wieku wymieniony kniaź Hłeb Jurjewicz Pińsko-Dubrowicki(zm.1196) i kniaź Aleksander Wszewołodowicz Dubrowicki (zm. 1224, zginął śmiercią bohaterską z rąk tatarskich). Na początku XIII wieku podległe księstwu halicko-wołyńskiemu, od połowy XIII wieku podległe Litwie.
Książęta Dubrowiccy tracą Dąbrowicę na rzecz Litwy, która od 1469 roku jest w rękach książąt Holszańskich, rezydujących na zamku nad Horyniem, którzy przyjęli nazwisko Holszańscy-Dubrowiccy (Dąbrowiccy) (zob. Wolff Józef, Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa 1895, str. 65). Pierwszym na Dubrowicy(Dąbrowicy) był kniaź Iwan Jurjewicz, najstarszy syn kniazia Jerzego (Jurja) Semenowicza Holszańskiego. Za udział w spisku przeciwko królowi został ścięty w Kijowie 30.08.1481 roku. Żonaty był z Hanną, z domu księżniczką Czartoryską. Miał z nią córkę Juliannę-Wasilisę i syna, kniazia Jerzego (Jurija) Iwanowicza. Pierwszą żoną była Julianna, córka Iwana Jarosławicza, z którą miał synów: Iwana, Fedora i Włodzimierza oraz córki: Nastazję, późniejszą księżną Zasławską i Bohdanę, późniejszą księżną Wiśniowiecką. Z drugiego małżeństwa z Maryą, córką kniazia Andrzeja Aleksandrowicza Sanguszki, miał dwóch synów: Semena i Andrzeja oraz córki: Maryę (późniejszą księżną Kurbską), Zofię (późniejszą księżną Połubeńską), Hannę (zamężną za kniazia Olizara Kierdejowicza Mylskiego herbu Kierdeja – zob. Boniecki Adam, Herbarz Polski część I. Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, Warszawa 1907, t.X, str.41-42), Fedkę (Fedorę) (późniejszą księżną Sołomerecką) i Olenę (późniejszą księżną Sapieżynę). Zmarł pod koniec 1536 lub na początku 1537 roku.
Kniaź Fedor z pierwszego małżeństwa i Andrzej z drugiego zmarli młodo. Przed 1547 roku mowa jest już tylko o księciu Iwanie-Janie (Januszu) i Semenie. Iwan-Jan (Janusz) książę Holszyńsko Dubrowicki ożenił się z Elżbietą Anną, córką księcia Mikołaja Radziwiłła i Elżbiety Nosiłowskiej. Zmarł w 1549 roku bezpotomnie. Jego brat książę Włodzimierz ożeniony z księżniczką Maryną Sołomerecką zmarł bezpotomnie zabity w 1545 roku przez Tatarów podczas polowania. Książę Semen ożeniony był z księżną Anną Elżbietą Radziwiłłówną, siostrą królowej Barbary. Zmarł bezpotomnie jako ostatni męski przedstawiciel rodu.
Ostatnią z rodu była Marya księżniczka Holszańska-Dubrowicka. Marya wychodzi za mąż: po raz pierwszy za Montholta a właściwie Montowta lub Montowtowicza (w 1556 roku była już wdową), po raz drugi za Michała Tyszkiewicza (znanego jako Michajło Tichnowicz Koziński) (za mąż wyszła prawd. już w 1556 lub 1557 roku), kasztelana łuckiego. Zmarł w 1569 roku. Po raz trzeci w roku 1571 roku wychodzi za mąż za kniazia Andrzeja Michajłowicza Kurbskiego-Krupskiego (1528-1583), pochodzącego z dynastii Rurykowiczów Jarosławskich, jednego z najbliższych współpracowników cara Iwana IV Groźnego, który po klęsce wojsk rosyjskich w bitwie pod Czaśnikiem i zesłaniu do Dorpatu, w 1564 roku przeszedł na stronę Polski i Litwy (zob. biogram w Wikipedii).
Od swojej żony, Maryi Holszańskiej-Dubrowickiej otrzymał zapis na Dąbrowicę, którą później w wyniku procesu utracił. W 1578 roku doszło do rozwodu z kniaziem Andrzejem Kurbskim-Krupskim. Majątek przypadł synowi z pierwszego małżeństwa Andrzejowi Montowtowi. Marya zmarła w 1586 roku (zob. Wolff Józef, Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa 1895, str.107-113).
Po wygaśnięciu rodu książąt Holszańskich-Dubrowicckich w drugiej połowie XVI wieku, księstwo stało się prywatnym majątkiem należącym do spadkobierców książąt Holszańskich-Dubrowickich: Kierdeja–Mylskich h. Kierdeja, książąt Sołomereckich herbu Rawicz odm., Firlejów herbu Lewart, książąt Sapiehów herbu Lis odm., książąt Wiśniowieckich herbu Korybut, książąt Ogińskich herbu Oginiec, książąt Dolskich herbu własnego.
Herb Kierdeja
Herb Lewart
Książę Sapieha herbu Lis odm.
Książę Wiśniowiecki herbu Korybut
Książę Ogiński herbu Oginiec
Ostatnia dziedziczka z Dolskich w pierwszej połowie XVIII wieku wyszła za mąż za Józefa Scypiona herbu własnego, starostę lidzkiego (zob. Sulimierski Filip, Chlebowski Bronisław, Walewski Władysław, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880r, T.I, str. 931).
Herb Scypio
Herb Strzemię Brzostowskich
Później w rękach hrabiów Brzostowskich. Od Michała Brzostowskiego po 1764 roku dzierżawił majątek Wilhelm Jan Broel-Plater (*1715-+1769), syn Jana Wilhelma i księżniczki Heleny Filipiny Ogińskiej, ożeniony z Petronelą Nagórską herbu Leszczyc (lub Pobóg odm.).
W 1771 roku majątek zakupił Józef Antoni Wilhelm Broel-Plater herbu własnego i w rękach rodziny Broel-Plater majątek pozostawał do 1939r. W 1740 roku z inicjatywy Kazimierza Pniewskiego powstało kolegium, które stało się jedną z najświetniejszych szkół na Polesiu. Jego absolwentami byli: poeta i żołnierz legionów Dąbrowskiego Cyprian Godebski(1765-1809r.), poeta i dramaturg Alojzy Feliński(1771-1820) czy historyk i bibliotekarz Łukasz Gołębiowski(1773-1849). W 1832 roku szkoła została przez władze carskie zlikwidowana.
Herb Broel-Plater
Dąbrowica – leśniczówka
Dąbrowica – tartak
Dąbrowica – tartak
Dąbrowica – wywóz drewna
ZAMEK
(Zob. hasło w Wikipedii oraz: Sulimierski Filip, Chlebowski Bronisław, Walewski Władysław- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880r, T.I, str. 931)
Od XIII/XIV wieku na terenie miejscowości stał zamek. W 1502 roku został zdobyty i zniszczony przez Tatarów. Zamek książąt Holszańskich w XVII wieku był w ruinie, niezamieszkały. Pod koniec XVIII wieku pozostały z niego tylko wały i resztki murów. Hrabia Józef Antoni Wilhelm Broel-Plater (ur.13.06.1750 Szatejki), pierwszy właściciel Dąbrowicy za swą siedzibę obrał położony w pobliżu folwark Worobin, gdzie zbudował dwie klasycystyczne oficyny i bibliotekę. Pałac nigdy nie powstał (wg Słownika geograficznego Królestwa Polskiego pałac był, zniszczony w 1917r.). Rodzina hrabiów Broel-Plater do 1939 roku mieszkała w oficynie.
Dzieje hrabiów Broel-Plater herbu własnego na Dąbrowicy (zob. Konarski Szymon- Platerowie, Paryż 1955, str.139-148)
- Józef Antoni Wilhelm Broel-Plater (13.06.1750 Szatejki) syn Wilhelma Jana i Petroneli z Nagórskich. Po sprzedaniu w 1771 roku dóbr zajnowskich w tym samym roku zakupił Dąbrowice od Michała Brzostowskiego. W Worobinie zbudował swoją rezydencję. Posiadał również Pulmy koło Wołdawy i Zahorodzia koło Krzemieńca. Komandor maltański. W 1776 roku poseł na sejm żmudzki. W 1788 roku poseł na Sejm Wielki. W 1790 roku otrzymał order Świętego Stanisława, w 1792 roku order Orła Białego. W Worobinie posiadał dużą bibliotekę i piękne zbiory dzieł sztuki. Zmarł w Worobinie 2.09.1832 roku. Pochowany w kaplicy grobowej na cmentarzu w Dąbrowicy. Ożeniony z Teresą Abramowicz (Abrahamowicz) herbu własnego vel Jastrzębiec odmienny (*1754 – +1826). Była córką Jerzego, starosty starodubowskiego i Marcjanny (Marii) Dernałowicz herbu Lubicz, a wnuczką, po ojcu: Andrzeja Abramowicza, dziedzica Wornian i N. Ogińskiej. Było to jej drugie małżeństwo – pierwszym mężem był Tadeusz Śliźnia, sędzia ziemski grodzieński.
Dzieci Józefa Antoniego Wilhelma i Teresy:
- Anna Julia (*1776-+1845), zamężna dwukrotnie: 1-mo za hrabiego Karola Krasickiego herbu Rogala, właściciela Rłuszy, 2-to za generała wojsk rosyjskich Stanisława Szostakowskiego.
- Gracjan Wiktor (+19.12.1784)
- Jan Norbert (*1778-+1786)
- Franciszek Ksawery (*1786)
- Konstancja (*1782-+1874). W 1800 roku poślubiła hrabiego Stanisława Manuzzi, syna hrabiego Mikołaja Manuzzi (a de facto syna króla Stanisława Augusta Poniatowskiego) i Jadwigi Strutyńskiej herbu Sas, marszałka bracławskiego i dziedzica Belmontu, Opsy, Bohiń, Złotego i innych wsi w powiecie jezioroskim. Małżeństwo bezdzietne.
- Filip Nereusz Gracjan Wiktor (*1784-+04.11.1838). Żołnierz armii Księstwa Warszawskiego. Przez kilka lat był wizytatorem szkół w guberniach kijowskiej, podolskiej i wołyńskiej. Zajmował stanowisko wicegubernatora wołyńskiego. Po 1821 roku usunął się z życia publicznego i zamieszkał w willi w Odessie. Kawaler. Prawd. pod koniec życia ujawniła się choroba psychiczna. Pochowany w Odessie.
- Ignacy Wilhelm (*1791-+1854). W 1825 roku poślubił Idalię Adelajdę Sobańską herbu Junosza (+1891), córkę Michała i Wiktorii Orłowskiej herbu Lubicz. Mason. W 1829 otrzymał z rąk cara Mikołaja I tytuł hrabiowski. Poza Dąbrowicą posiadał Pulmę, Belmont i Bohim. W 1833 zakupił od księcia Eustachego Sanguszki zakupił Lińce (Ilińce) w powiecie lipowieckim.
Z tego małżeństwa:
- Konstanty Michał Antoni Ignacy(*02.03.1828 Belmont-+18.12.1886 Hietzing pod Wiedniem). W 1853 roku poślubił Beatryczę Marię Apolonię Malfatti de Manteregia (*16.12.1822 Wiedeń-+10.07.1887 Hietzing), córkę Jana Malfatti de Manteregia (lekarza nadwornego cesarza Austrii i króla Prus, przyjaciela Fryderyka Chopina) i Heleny Ostrowskiej herbu Rawicz.
Beatrycze Maria Apolonia Malfatti de Manteregia po mężu Plater
W 1852 roku ukończył Cesarską Akademię Sztuk Pięknych w Petersburgu, jako dyplomowany architekt. Jego projektu zbudowana kaplica w Hrycowie, w powiecie zasławskim. Dziedzic klucza linieckiego (Lińce vel Ilińce) w powiecie lipowieckim w guberni kijowskiej. Brał udział w powstaniu styczniowym. Zesłany na Syberię a majątek w 1867 roku uległ konfiskacie. Po powrocie z Syberii zamieszkał z rodziną w Austrii. Miał dwóch synów:
1. Konstantego Marię Jana Edwarda Włodzimierza. (*1855 Lińce-+?). Od 1874 roku służył w wojsku austriackim. W 1885 roku poślubił Matyldę Marię Adelę van Suttner (*15.08.1859-+08.09.1894r.), córkę barona Gustawa Ferdynanda Daniela van Suttner, ordynata na Altprerau w Dolnej Austrii, i Adeli Rudolfiny Henriette Arioli von Morkowitz.
2. Jana Chrzciciela Ignacego Antoniego (*19.05.1858-?). Służył w wojsku austriackim. W 1890 poślubił Joannę von Thun und Hohenstein (*04.05.1861-?), córkę hrabiego Józefa Oswalda i Joanny zu Salm-Reiffercheid. Miał dwie córki:
2.1. Maria Beatrycze Aleksandryna Ernestyna (*03.09.1892 Neukloster-+?)
2.2. Jadwiga Klotylda Olga Maria (*08.08.1896 Graz-+?). W 1918 roku poślubiła hrabiego Jana von Lebedur-Michaln auf Schoberitz.
- Włodzimierz Ignacy Wiktor Michał Antoni Stanisław Gotard Kazimierz (*18.11.1831-06.04.1906r. Opsa). W 1870 roku poślubił Marię Ludwikę hrabiankę Plater-Zyberk (*1845-+1926), córkę Kazimierza i Ludwiki z Borewiczów. Małżeństwo bezdzietne. Bibliofil i kolekcjoner. Pracował nad historią rodu Broel-Platerów, które podobno ukończył ale rękopis zaginął w 1917 roku. Do 1880 roku wymieniany jako współwłaściciel dóbr Dąbrowica z bratem Wiktorem. W latach 1882-1900 jest dziedzicem wsi Kotiużynce w powiecie krzemienieckim oraz wsi Krywica vel Krzywica i Zaleszany w powiecie rówieńskim. Od 1893 roku na stałe mieszka w Petersburgu. W 1857 roku od księżnej Abamelik nabył Wiśniowiec z miasteczkiem i zamkiem. Księżna Abamelik zakupiła Wiśniowiec od hrabiego Andrzeja Mniszcha i sprzedała majątek ze znacznym zyskiem hrabiemu Broel-Plater. Zamek zawierał pamiątki po Wiśniowieckich i Mniszchach. Z powodu kłopotów finansowych musiał sprzedać Wiśniowiec. Większość pamiątek zdołał wywieść do Dąbrowicy.
- Wiktor Bolesław Ignacy Michał (*14.11.1834-+22.12.1843)
- Maria Wiktoria Dezyderia Idalia (*09.02.1840-+07.09.1846)
- Wiktor Marian Ignacy Michał Antoni (*21.08.1843 Belmont-+ 12.07.1911r. Neuheim). Dziedzic rozległych dóbr na Wołyniu. Właściciel Dąbrowicy z Worobinem oraz Pulmy i Hrabowa w powiecie włodzimierskim. W 1887 roku poślubił Helenę Aleksandrę Marię Potocką herbu Pilawa (*29.04.1863-+?), owdowiałą po Karolu Potockim, córkę Witolda Potockiego i Marii Florkiewicz herbu Ozdoba. Mieli trzech synów:
1.e. Ignacy (*25.12.1888r-+22.11.1918 Dąbrowica)
2.e. Antoni (*02.08.1890r-+22.11.1918 Dąbrowica). Bracia zamordowani przez Ukraińców, którzy spalili dwór wraz z pamiątkami rodzinnymi.
3.e. Witold (*14/26.04.1893-+01.06.1962 Wrocław). Właściciel Dąbrowicy-Worobin i Pulmy na Wołyniu. Po tragicznych wypadkach w Dąbrowicy-Worobinie w 1918 roku, opuścił Worobin i zakupił Osiecz koło Włocławka. Drugą rezydencją był pałacyk przy ul. Barbary 10 w Warszawie. Po wuju Feliksie zmarłym bezdzietnie odziedziczył Belmont i Bohiń w województwie wileńskim. Był dwukrotnie żonaty. 1-mo z Anielą Potocką, córką Tomasza i Ludwiki hrabianki Bnińskiej, a po jej zgonie w dniu 25.03.1924 r., zaślubił w 1925 roku Ludwikę Czarnecką, córkę Zygmunta i Marii Działowskiej herbu Prawdzic. Zmarł we Wrocławiu w 1962 roku i tu został pochowany.
Dzieci z pierwszego małżeństwa:
1.3.e- Witold (*15.07.1922-+16.08.1944) – zginął w powstaniu warszawskim
2.3.e- Maria (*08.09.1919). W 1948 roku poślubiła hrabiego Adama Chodkiewicza z Młynowa
Z drugiego małżeństwa:
1.3.e- Bracia Zygmunt (*26.08.1926r-+16.08.1944) i Aleksander (*18.06.1930-+19.08.1944) – zginęli w powstaniu warszawskim
2.3.e- Ludwik (*17.08.1932) mgr inż. budownictwa wodnego
3.3.e- Krzysztof (*17.01.1934), absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego, polonista
4.3.e- Barbara (*05.10.1935) – inż. oceanolog
5.3.e- Elżbieta (*01.08.1943)
- Karol Ignacy Antoni Michał (*23.01.-22.02.1846)
- Feliks Witold Marian Antoni Michał (*23.05.1849-+1924). W 1891 roku poślubił Elżbietę Potocką herbu Pilawa (*1874-03.04.1960), córkę Rodryka, dziedzica Chrząstowa i Marii Niezabytowskiej herbu Lubicz. Małżeństwo bezdzietne.
Feliks Witold Marian Antoni Michał
Ilustracje: zbiory Jerzego Dubiela z Gorzowa Wlkp.
Jerzy Dubiel, Gorzów Wlkp. Kontakt: jldubiel@poczta.onet.pl
Strona autora opracowania: www.zamkilubuskie.pl