W okresie międzywojennym wiele rodzin, aby zapewnić byt zatrudniało się w majątkach ziemskich. Jedną z nich była rodzina Nerka. Oto ich historia.
Piotr Nerko urodził się 3 lipca 1904 roku a jego żona Maria z domu Oszczypko 21 lipca 1905 roku. W latach dwudziestych mieszkali w Michałówce na ziemi przemyskiej. Pracą zarobkową trudnił się Piotr, jako stolarz i cieśla w majątku ziemskim Michałówka. Tam urodziło się czworo dzieci Piotra i Marii. Najstarszy syn Władysław w 1926 r., Emilia w 1930 r., Marian w 1932 r. i Jan w 1934 r.
Przed 1939 r. Michałówka – zarząd dóbr lata międzywojenne. Zbiory rodziny Nerka.
Przed 1939 r. Michałówka – zarząd dóbr lata międzywojenne. Robotnicy. Zbiory rodziny Nerka.
Przed 1939 r. Michałówka – zarząd dóbr lata międzywojenne. Właściciele. Zbiory rodziny Nerka.
Jednak gdy prac ciesielsko-stolarskich w Michałówce brakowało, Piotr wraz z rodziną podążał dalej. Takim sposobem dotarli aż do Horodenki w powiecie stanisławowskim. Tutaj w 1939 roku urodziła się Genowefa a w 1942 roku Helena.
Przed 1939 r. Horodenka – Piotr Nerka od lewej, przy pracy na stolarni. Zbiory rodziny Nerka.
Wybucha II Wojna Światowa i życie stało się trudniejsze. Gdy ginie jeden z oficerów sowieckich w Horodence, Piotr wykonuje dla niego trumnę. W 1943 roku trafia w szeregi Armii Czerwonej. Szlak bojowy rozpoczyna z I Frontem Ukraińskim. Dostaje przydział do artylerii przeciwpancernej. W 1943 roku uczestniczy w operacji kijowskiej w walkach przeciwko niemieckiej 2 Armii z Grupy Środek. A 31 grudnia wraz z czerwonoarmistami przekracza dawną wschodnią granicę II RP.
1944 r. Fotografia w radzieckim mundurze – Piotr Nerka. Zbiory rodziny Nerko.
1944 r. Dokument frontowy Piotra Nerko pisany po rosyjsku – służy w szeregach PKKA (Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej – ros. Рабоче-крестьянская Красная армия) od 20 czerwca 1944. Zbiory rodziny Nerko.
Gdy Piotr dowiaduje się, że jego najstarszy syn Władysław, zgłosił się do wojska, żyje z wielką obawą. Do końca wojny nie wie co się z nim dzieje. Z Władysławem zobaczył się już po zakończeniu działań wojennych.
1944 r. Fotografia Piotra Nerki wysłana do syna Władysława Nerko. Zbiory rodziny Nerko.
1945 r. Na pamiątkę rodzicom syn Władysław z kolegą z Kołomyi – Hojolus Władysław – pamiątka frontowa. Zbiory rodziny Nerka.
Gdy powrócił z wojny do swoich, nastąpiły przesiedlenia Polaków na „Ziemie Odzyskane”. W wagonach towarowych wyruszyli całą rodziną na zachód. Pierwszym przystankiem było Motylewo, lecz poszukując dogodnego gospodarstwa z dużą stodołą i budynkami gospodarczymi trafiają do Krześnicy Nowej, wówczas w powiecie myśliborskim.
Z UNRRY Piotr Nerka dostaje konia. Gdy zwierzę otrzymało paszport zostało włączone do rezerwy. Na wypadek wojny Piotr miał konia przekazać armii. Do końca swoich dni wraz z żoną prowadził gospodarstwo rolne.
W rodzinnym domu pozostał Marian Nerka uprawiając ziemię. Na dodatek pracował w kółku rolnym a w wolnym czasie wykonywał stolarskie i kowalskie prace dla potrzebujących. Nikomu nie odmawiał pomocy, czasami kosztem własnego gospodarstwa.
1949 r. Dowód tożsamości konia Piotra Nerki. Zbiory rodziny Nerka.
1972 r. Akt własności ziemi rodziny Nerka. Zbiory rodziny Nerka.
Po reformie samorządowej w 1954 roku Krześnicę Nową przemianowano na Krześniczkę, która administracyjnie weszła w skład powiatu gorzowskiego. W rodzinnym domu pozostał Marian Nerka. Kolejny syn Jan również pozostał w Krześniczce, Emilia zamieszkała w Kamieniu Małym, Genowefa w Kostrzynie nad Odrą, a Helena w Gorzowie Wlkp.
ok. 1950 r. Krześniczka. Rodzina Piotra Nerki – siedzą Maria i Piotr Nerka, stoją Helena, Genowefa Władysław, Jan, Marian, Emilia Nerka żona Władysława Maria i mąż Emilii Michał. Zbiory rodziny Nerka.
1991 r. Krześniczka. Renia, córka Mariana na koniu siwku.
2007 r. Krześniczka. Marian Nerka podczas wykopków. Konie ciągną zabytkową poniemiecką kopaczkę do ziemniaków.
21 lutego 1969 roku Piotr Nerka odchodzi do wieczności, jego żona Maria dołącza do niego 15 lipca 1977 roku.
Grób Marii i Piotra Nerków na cmentarzu w Kamieniu Małym.
Losy Władysława Nerko: z Michałówki przez Horodenkę do Golic
Najstarszy syn Władysław Nerko urodzony 26 października 1926 roku w Michałówce w powiecie jarosławskim w województwie rzeszowskim, mieszkał z rodzicami w Michałówce. Gdy przeprowadzili się do Horodenki, Władysław kończy tam 4 klasy szkoły podstawowej. W czasie II Wojny Światowej, gdy osiąga pełnoletność, postanawia iść w ślady ojca i wstępuje do wojska.
Jako ochotnik, 16 kwietnia 1944 roku otrzymuje przydział do szkoły podoficerskiej. Przeszkolenie bojowe odbywa pod okiem oficerów radzieckich a przysięgę składa w miejscowości Sumy.
1944-1945. Fotografia frontowa Władysław Nerko. Zbiory rodziny Nerko.
Jak opisuje Kazimierz Kaczmarek w książce Przez Trzy Granice:
Główne wejście do obozu 17 pułku piechoty znajdowało się na skraju lasu opodal Charytanowki, na południe od rzeki Teterow. Z dala widoczna była duża brama, wykonana ze słupów, z olbrzymim napisem na półokrągłej poprzeczce: Niech żyje Polska Demokratyczna, a nieco poniżej – 17 pułk piechoty. Po bokach bramy powiewały chorągiewki biało-czerwone i czerwone. Przy bramie zamkniętej szlabanem stał wartownik w pełnym umundurowaniu i uzbrojeniu. Opodal na ziemi ułożony z szyszek duży orzeł.
Po otrzymaniu promocji i awansu na dowódcę drużyny Władysław przydzielony zostaje do 17 Pułku V Dywizji Piechoty II Armii WP. Wyrusza szykując się do boju, lecz jeszcze w kwietniu pod Darnicą otrzymuje pierwszą zaprawę. Następnie wyrusza z jednostką w kierunku Lublina. Gdy dociera w okolice Warszawy zatrzymuje się z pułkiem na dosyć długo. Z prawego brzegu Wisły, z bólem serca patrzy na dogorywające powstanie.
1945 r. Fotografia z frontu – Władysław z kolegą. Zbiory rodziny Nerko.
Ze wspomnień Władysława Nerko:
Do Warszawy wkroczyliśmy w styczniu 1945 roku. Miasto leżało w ruinach. Wielu z nas cichaczem roniło łzy. Z Warszawy ruszyliśmy na Łódź, Poznań, aż doszliśmy do Gorzowa Wlkp. Brałem udział w zdobywaniu tego miasta jak i Strzelec Krajeńskich i Drezdenka. Pod koniec wojny najcięższe walki nasza dywizja toczyła na szlaku Wrocław, Drezno, Budziszyn w których zginął dowódca dywizji A. Waszkiewicz. Zakończenie wojny to już okolice Berlina.
1945, luty. Łódź. Fotografia z frontu Władysław Nerko po prawej. Zbiory rodziny Nerko.
1945 r. Fotografia z frontu. Zbiory rodziny Nerko.
Początkowo mieliśmy wrócić do Warszawy, ale później skierowali nas do miejscowości Dąbroszyn a następnie do Golic, do przesiedlenia niemieckiej ludności cywilnej za Odrę. Tu przystąpiliśmy do rozminowywania pól, porządkowania gospodarstw rolnych, sprzętu zboża, organizowania administracji państwowej i niesienia pomocy napływającym osiedleńcom. Warunki służby wojskowej w tym czasie były bardzo trudne. Mieliśmy duże trudności ze zbieraniem zbóż. Pola były zaminowane, koledzy ginęli jak na froncie.
Ja osobiście przekwalifikowałem się na maszynistę lokomobili omłotowej. Jesienią 1945 roku batalion nasz odwiedził generał Karol Świerczewski, który zainteresował się naszą służbą i akcją osiedleńczą ludności cywilnej. Następnie skierowano nas w Bieszczady do walki z bandami. Stamtąd wróciliśmy do Międzyrzecza i w lutym 1947 r. zostałem z wojska zwolniony. Tutaj się ożeniłem, i zamieszkałem. Do pracy zatrudniłem się w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w Golicach na stanowisku kowala. Naprawiałem wszystkie maszyny w naszym gospodarstwie a gdy zachodziła potrzeba w okresie żniw również pracowałem jako traktorzysta.
1945 r. Golice. Władysław Nerko na koniu. Zbiory rodziny Nerko.
1945, 10 maja. Golice. Fotografia – pamiątka wojskowa z czasów wojny z Niemcami Golice – Frankfurt. Zbiory rodziny Nerko.
Władysław po zwolnieniu ze służby, w sierpniu 1947 roku żeni się z przesiedloną na tereny nadodrzańskie Marią Siwicką (urodzoną w Mierznikach koło Nowogródka). Mają troje dzieci Bogdana, Zbigniewa i najmłodszą Danusię.
1947 r. Zdjęcie Ślubne Marii Siwickiej i Władysława Nerko
Przez szereg lat pełni funkcję przewodniczącego Rady Robotniczej. Jest członkiem Ligi Przyjaciół Żołnierza a od 1959 roku wstępuje do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W 1961 roku odbywa szkolenie wojskowe jako kapral. Uchwałą Rady Ministrów w sprawie przyznawania robotnikom tytułów kwalifikacyjnych, w 1966 roku Władysław Nerko otrzymuje tytuł Mistrza w zawodzie mechanik maszyn i urządzeń rolniczych. Zostaje Honorowym Dawcą Krwi.
1966 r. Dyplom Władysława Nerko na mistrza w zawodzie mechanik maszyn i urządzeń rolniczych. Zbiory rodziny Nerko.
Rozkazem szefa sztabu LWP w Sulęcinie w 1973 roku awansuje na stopień plutonowego, w 1975 r. na sierżanta, a 1980 na stopień starszego sierżanta. Nie będąc w czynnej służbie wojskowej w 2001 roku awansuje na podporucznika Wojska Polskiego. Przez wiele lat przynależy do JW 2959 Saskiego Związku Taktycznego kontynuującego tradycje bojowe 15 pułku piechoty.
2001 r. Mianowanie Władysława Nerko na stopień Podporucznika Wojska Polskiego. Zbiory rodziny Nerko.
Władysław otrzymał wiele odznaczeń – m.in. Medal za Warszawę, Brązowy Krzyż Zasługi, Medal za udział w walkach o Berlin, Odznakę Grunwaldzką, Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk. Odznaczony był Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, odznaką pamiątkową Akcji Burza, odznaką Weterana Walk o Niepodległość, odznaką honorową za Zasługi w Rozwoju Województwa Zielonogórskiego oraz za zasługi dla Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych. Dla mieszkańców wsi i okolic był szanowanym obywatelem.
W czerwcu 1945 roku w Golicach zginęło trzech kolegów Władysława z 17 Pułku Piechoty V Dywizji LWP. Zostali rozjechani przez pojazd wojskowy kierowany przez pijanych Rosjan. Władysław Nerko zorganizował pochówek na cmentarzu w Golicach. Sam wykonał krzyże z tablicą pamiątkową i sam przez resztę życia opiekował się tymi grobami.
Mogiły trzech żołnierzy – kolegów Władysława z 17 Pułku Piechoty V Dywizji WP. Cmentarz w Golicach.
Władysław kończy swą ziemską drogę 26 maja 2004 roku a jego żona Maria dołącza do niego w 2015 roku. Do dzisiaj pozostało po nim wiele pamiątek w postaci fotografii, dokumentów czy medali za zasługi na polu chwały. Wszystkie pielęgnowane przez córkę a następnie przez syna Zbigniewa.
Cześć Jego Pamięci!!!
Ok. 1960-1970. Władysław Nerko w mundurze z medalami. Zbiory rodziny Nerko.
Mundur Władysława Nerko. Zbiory rodziny Nerko.
Grób Marii i Władysława Nerko na cmentarzu w Golicach.
W rodzinie Nerko/Nerka (jak to dawniej często bywało, ktoś przekręcił ostatnią literę nazwiska stąd ojciec i syn mieli inne, choć podobne, nazwiska) zachowało się wiele fotografii i dokumentów w ich rodzinnych albumach. Wszystkie (także te nierozpoznane) znajdą Państwo tu:
Nerka Piotr (1904-1969) i Maria z domu Oszczypko (1905-1977) Horodenka → Krześniczka
Nerko Władysław (1926-2004) i Maria z domu Siwicka (1930-2015) Horodenka → Golice
Opracował Andrzej Wysoczański, Mościce, e-mail: andrzej.wysoczanski@o2.pl