Pamiętniki Buczackie i Jazłowieckie z czasów wojny wszechświatowej Antoniego Siewińskiego wkrótce w Archiwum Kresowym!

30.05.1919. (?) Rano nad miastem pokazał się Polski aeroplan, leciał bardzo nisko nad miastem i badał okolicę.

W środę, 10 października 2018 roku, gościem Archiwum Diecezjalnego w Zielonej Górze był Michał Urzędowski – mieszkaniec Trzemeszna Lubuskiego koło Sulęcina, wielki miłośnik Kresów. Choć sam urodził się w 1951 roku, już na Ziemi Lubuskiej, to jego rodzice – Aniela i Adolf i starsze rodzeństwo przyjechało tu z Podzameczka koło Buczacza.

Pan Michał przywiózł do zeskanowania rodzinne fotografie oraz przepisany 40 lat temu, spisany w Kołomyi w 1928 roku pamiętnik rodzinny Antoniego Siewińskiego – emerytowanego dyrektora gimnazjum w Buczaczu. Pisany barwnym językiem diariusz zatytułowany Pamiętniki Buczackie i Jazłowieckie z czasów wojny wszechświatowej to wyjątkowy dokument czasów pierwszej wojny światowej i następujących po niej walk o zachowanie niedawno odzyskanej niepodległości. Dziennik został w 1934 roku przekazany przez autora dla parafii w Buczaczu, skąd w 1945 roku został przywieziony do Trzemeszna Lubuskiego przez księdza Władysława Sygnatowicza.

Dzięki tytanicznej pracy pana Michała Urzędowskiego (rękopis – odpis liczy ponad 600 stron brulionu) niedługo będą mogli Państwo zapoznać się z jego treścią. Oryginał pamiętnika zaginął przed laty (istnieje, bardzo nikła, nadzieja, że zostanie odnaleziony).

Jazłowiec, Czortków, Buczacz i okolice – bogactwo opisów, wydarzeń i szczegółów przełomowej dla Europy wojny. Daty i nazwiska, nikt nie pozostaje anonimowy: Było ich razem 70 żołnierzy, którym przewodził porucznik Maczek, człowiek niewielkiego wzrostu, ale nadzwyczajnej odwagi. Czarny, ogorzały, opalony od wiatru? Tak Siewiński opisuje ówczesnego porucznika, późniejszego generała, Stanisława Maczka.

Pamiętnik Siewińskiego – dokument kresowej burzliwej historii, wkrótce zamieścimy w Archiwum Kresowym w całości. Liczymy, że znajdzie się entuzjasta, który opracuje treść i wydobędzie z zapomnienia postać autora – dyrektora Antoniego Siewińskiego – znanego m.in. z publikacji Bajki, legendy i opowiadania ludowe, zebrane w powiecie sokalskim.

Istniały inne, wcześniejsze wersje pamiętnika: Siewiński podarował Ossolineum w 1920 roku Pamiętnik z czasów wojny światowej z wyszczególnieniem najazdu moskiewskiego na Buczacz. 12 VII 1920? – można pobrać plik:

http://bazy.oss.wroc.pl/kzc/wyniki_pl.php?RL-001083

Inna wersja: Pamiętniki Buczackie i Jazłowieckie z czasów wojny wszechświatowej od roku 1914 do 1920 znajduje się w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej (sygn. Rkp. 7367). W 1920 roku zaś wyszło drukiem kilka części jego pamiętników czasu wielkiej wojny.

Wspomnienia Siewińskiego (fragmenty) były omawiane m.in. w pracach: Omera Bartova, Anatomy of a Genocide: The Life and Death of a Town Called Buczacz czy Thomasa M. Bohna Der Vampir: Ein europäischer Mythos?.

Rękopis przygotowywany do udostępnienia w naszym archiwum, został sporządzony w Kołomyi w 1928 roku i nosi podtytuł: Pamiętnik rodzinny. Dla mego syna Romana. Z czterech synów, których losy opisano w pamiętniku, jeden – legionista Zygmunt, major Wojska Polskiego, został zamordowany w 1940 w Katyniu.

http://naszawielkawyspa.pl/index.php/archiwum-artykulow/biezace-2/250-zygmunt-aleksander-siewinski

Poza opisami losów wojennych, diariusz zawiera wiele wspomnień z młodości autora – więc jest to zapewne wersja bogatsza niż teksty zdeponowane w Ossolineum czy Jagiellonce. Zamieszczamy krótkie fragmenty rękopisu i zapraszamy do współpracy!

Dodano 14.10.2018:

Pamiętnik Siewińskiego – egzemplarz krakowski, został opracowany: Przepisała rękopis i opracowała tekst: Małgorzata Szuszkiewicz Skład, edycja: Piotr Szuszkiewicz. W opracowanej wersji brakuje części autobiograficznych zapisów, które są w rękopisie Pana Urzędowskiego. Warto więc obie wersje porównać.

Bogusław Mykietów, Zielona Góra