Pierwsza część cyklu opowieści o rodzinach Głowiaków.
Na początku kilka słów o pochodzeniu nazwiska – w internecie jest strona poświęcona Głowiakom (niestety nie z naszych stron) prowadzona przez Macieja Głowiaka. Na tej stronie wyjaśniono, że nazwisko pochodzi od rzeczownika głowa, zaś na terenie Polski nazwisko odnotowano już w 1678 roku. Autor opisuje dzieje swoich krewnych, których gniazda rodowe znajdują się w okolicach Rzeszowa i Łańcuta. Pokazuje też mapkę występowania w Polsce rodzin o takim nazwisku.
Można też przypuszczać, że jeśli nazwa Głowiak ma miejscowe, ruskie pochodzenie, może to być nazwa/przydomek określający przywódcę – голова – potocznie tak się mówi tam na sołtysa, wójta czy burmistrza itp.
Kiedy przybyli do Złoczowa pierwsi Głowiakowie nie wiemy. Pojawiają się w dokumentach pisanych w II połowie XVIII wieku.
W maju 1754 roku zmarł Wojciech Głowiak ze wsi Jelechowice, liczący około lat 60. (Metryki Złoczów, AGAD)
W 1761 roku w złoczowskiej metrykalnej księdze kościoła łacińskiego zanotowano, że Katarzyna Głowiakowa z Jelechowic była matką chrzestną Wojciecha, syna Marcina Witko. (AGAD)
Jest jednak dowód na to, że mieszkali na tym terenie od dawna. W 1772 roku tereny na których mieszkali nasi przodkowie zostały oderwane od Rzeczpospolitej – był to tak zwany I rozbiór Polski. Minęło kilkanaście lat i 12 kwietnia 1785 roku, nowy władca Podola, cesarz Józef II wydał nakaz sporządzenia spisu wszystkich nieruchomości gruntowych w Galicji. Po to by je opodatkować.
W Złoczowie i okolicach specjalna komisja składająca się z sześciu cieszących się zaufaniem ludzi wybieranych przez mieszkańców danej wsi, wójta i przysięgłego gromadzkiego sporządziła pomiary latem 1787 roku.
Z tego bogatego materiału archiwalnego wiemy, że na przedmieściach Złoczowa mieszkało wówczas już kilka rodzin Głowiaków, co może dowodzić, że przybyli tu dawno temu. Byli właścicielami ziemi a nie chłopami na pańszczyźnie.
Na Niwie VI Pola Zarzeczańskie (Zarzecze) miała grunty orne rodzina Bartłomieja (zwanego Bartkiem) Głowiaka (numer domu 842) – w dwóch kawałkach: ok. 0,76 ha oraz ok. 0,61 ha (2 ilustracja). W sumie grunty orne na tej niwie miały powierzchnię ok. 1,37 ha. Miał jeszcze Bartko (numer domu 842, 843 i 844) grunty (ok. 3,3 ha + 0,72 ha) i sad na Sawrasowej Górze koło Monastyrka (3 ilustracja).
Ponad pięciohektarowe gospodarstwo Bartka Głowiaka świadczyło o wielkiej zamożności, zaś fakt, że sad był w 3 różnych kawałkach (miejscach?) na Sawrasowej Górze, może świadczyć o tym, że zajmowali się Głowiaki suszeniem owoców, co było lokalną osobliwością.
Lucjan Tatomir w swej książce „Ślady króla Jana III w kraju naszym. 106 miejscowości w Galicyi, zostających w związku z żywotem dziejowym i domowym Jana Sobieskiego”, (Lwów 1883), przytacza relację Daleraca z: „Les anecdotes de Pologne, ou memoires secrets du regne de Jean Sobieski, III du nom” (Amsterdam 1699):
Góry okoliczne porośnięte są wielkimi lasami. Szczyt tej góry, na której są szańce, okryty jest z tyłu wielkimi sadami owocowymi, porozdzielanymi parkanami. Owoce są tam doskonałe i stanowią jedno ze źródeł zamożności mieszkańców, którzy mają piece w sadach samych do suszenia zebranych owoców i wywożą je potem na sprzedaż do Lwowa. Podobne sady są jeszcze w dziesięciu innych miejscach w okolicy Złoczowa i to w pośrodku wielkich lasów. Chłopi chodzą bardzo starannie koło tych sadów, które są jedną z najciekawszych rzeczy w Polsce. Jest to bowiem wcale szczególnem zjawiskiem, spotykać wśród dzikich lasów, oddalonych od mieszkań ludzkich, ostępy oddzielne, które natura ozdobiła najpiękniejszymi w świecie owocami, ukryte w gęstwinie leśnej.
Napoleon Orda, Złoczów. Zamek Sienińskich. Teka Różnych Krajów, ok. 1878-1880 Muzeum Narodowe w Krakowie sygn. MNK III-r.a-4613.
Niwa VI Pola Zarzeczańskie (Zarzecze) Bartłomiej Głowiak. Złoczów z przedmieściami i przysiółkami. Metryka józefińska, Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie, fond 19/300 i fond 19/303.
Mapa okolic Złoczowa z połowy XIX wieku – Zarzecze, Sawrasowa Góra, Monastyrek.
Na Niwie VII Pola Zagrobelne (za groblą) ziemię orną (ok. 0,86 ha) miał Piotr (Petro) Głowiak – numer domu 843, czyli mieszkał obok Bartłomieja.
Niwa VII Pola Zagrobelne. Piotr Głowiak. Złoczów z przedmieściami i przysiółkami. Metryka józefińska, Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie, fond 19/300 i fond 19/303.
Na Sawrasowej Górze (Gura Sawrasowa) koło Monastyrka miał też grunty (poza Bartkiem) także Iwan Głowiak (numer domu 843) – 0,93 ha.
Niwa IX. Gura Sawrasowa. Bartłomiej i Iwan Głowiak. Złoczów z przedmieściami i przysiółkami. Metryka józefińska, Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie, fond 19/300 i fond 19/303.
Najstarsza znana mapa Monastyrka – z 1768 roku. Lewy górny róg – Sawrasowa Góra. Zbiory prof. Z. Sycza pochodzącego z Monastyrka.
Ponad 30 lat później (1819-1820 r.) przeprowadzono nowe pomiary gruntów. Głowiak Jan (numer domu 113) miał wówczas ok. 0,76 ha gruntów ornych.
Niwa VI. Pola Zarzyczańskie (Zarzecze). Głowiak Jan. Złoczów z przedmieściami i przysiółkami. Metryka franciszkańska 1819-1820 r., zespół 20/116. Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie.
Na Zazulach odnotowano grunty Woytka Głowiaka (nr domu 112) i Piotra (Petro) Głowiaka (numer domu 111), na Górze Sawrasowej Macieja (Maćko) Głowiaka (nr domu 95).
Zazule. Woytko i Petro Głowiakowie. Złoczów z przedmieściami i przysiółkami. Metryka franciszkańska 1819-1820 r., zespół 20/116. Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie.
Niwa VII. Pola Zagrobelne. Petro Głowiak. Złoczów z przedmieściami i przysiółkami. Metryka franciszkańska 1819-1820 r., zespół 20/116. Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie.
Góra Sawrasowa. Maćko Głowiak. Złoczów z przedmieściami i przysiółkami. Metryka franciszkańska 1819-1820 r., zespół 20/116. Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie.
Kolejne grunty Głowiaków w okolicach Sawrasowej Góry – Iwana (numer domu 113), Petra (nr domu 111), Andrucha (nr domu 141) i Woytka (nr 112). Dopisek: tychże sad, dalej pokazuje jak ważną rolę ogrywała w ich gospodarstwie hodowla owoców.
Iwan, Piotr, Woytko, Andruch Głowiak. Złoczów z przedmieściami i przysiółkami. Metryka franciszkańska 1819-1820 r., zespół 20/116. Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie.
Przedstawione dane nie są kompletne, ale pokazują zamożność rodziny Głowiaków.
A tak wówczas ubierali się do pracy w polu nasi przodkowie:
Kielisiński Kajetan Wincenty, Młody żniwiarz z kosą na ramieniu, w czarnym płaskim kapeluszu, brązowym ubraniu i białych portkach, na tle zabudowań wiejskich, 1834 Złoczów, tusz, akwarela, Numer inwentarza: BGR.RT.007.051, Gabinet Rycin, Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie.
Znajdujemy Głowiaków na listach strat Wielkiej Wojny:
Verlustliste – Lista strat, 24.11.1915 – Józef Głowiak z Zazul (ur. 1882) – jeniec w Rosji.
Verlustliste – Lista strat, 10.03.1916 – Józef Głowiak z Woroniaków (ur. 1891) – jeniec w Rosji.
Verlustliste – Lista strat, 12.10.1917 – Jan Głowiak z Jelechowic (ur. 1884) – jeniec w Rosji.
Verlustliste – Lista strat, 29.04.1918 – Józef Głowiak z Jelechowic (ur. 1885) zginął 6.02.1918 r.
Znajdujemy Głowiaków też w innych miastach.
Wiemy, że w pobliskim Zborowie Michał Głowiak był inspektorem szkolnym: Nowy inspektor szkolny Michał Głowiak urzędujący w Zborowie od dnia 1 września 1925r był w naszej szkole pochwalił postępy dzieci i pracę nauczycielek, przyobiecał jeszcze jedną siłę nauczycielską. (Stefania Spittal: Kronika szkoły w Załoźcach – część 8, www.olejow.pl ). Tenże Michał w 1927 roku został przeniesiony w stan spoczynku. Tegoż Michała utrwalono na fotografiach w znakomitej książce o dworze w Perepelnikach.
Znajdujemy Głowiaka w Tarnopolu, tyle, że na cmentarzu:
Jan Głowiak zm. 1938, Tarnopol. Cmentarze dawnego powiatu tarnopolskiego. Kaplice, grobowce i nagrobki z inskrypcjami zapisanymi w alfabecie łacińskim (1800-1945), tom 2, Anna S. Czyż, B. Gutowski, Kraków 2019
Może ktoś zauważy podobieństwo:
Po lewej Jan Głowiak z Brzegu Łuka pod Złoczowem (1907-1959) (foto z 1945 roku z akt IPN Ki 103/2062) po prawej zmarły w 1938 r. Jan Głowiak z Tarnopola.
Opr. Bogusław Mykietów, Zielona Góra, e-mail: aka@mykietow.pl
Wszystkie opowieści znajdą Państwo tu: Głowiak – losy rodzin Głowiaków spod Złoczowa
Wszelkie aktualizacje i uzupełnienia są mile widziane.