Popatrzmy w oczy ludziom ze szklanych negatywów. Kozaki koło Złoczowa 1939-1944

Niepodpisane anonimowe fotografie, zwykle nie budzą zainteresowania. Ale intrygują, gdy rozwiążemy zagadkę tożsamości uwiecznionych tam osób. Gdy możemy spojrzeć w oczy naszym, dawno zmarłym, przodkom czy krewnym…

Z dużą pomocą przyjaciół Archiwum Kresowego rozwiązaliśmy kilka sekretów szklanych negatywów z Kozaków. Rozpoznaliśmy większość, zatrzymanych przed 80. laty w kadrze i utrwalonych w filmowej emulsji, osób. Napiszę o dwóch fotografiach.

1939, 10 czerwiec, Kozaki. Zdjęcie ślubne. Rodzice Bronka Banyka: Aniela Stojanowska (22.06.1918 – 25.06.2007) córka Jana i Anny Jurcan po mężu Banek 2. Józef Banek (20.07.1912 -10.12.1970) syn Bazylego i Anny Kłak (czasem nazwisko to pisano Banyk). Zbiory Anieli Stojanowskiej z Białcza.

Dzięki temu, że znamy datę ślubu Anieli i Józefa Banyków (10.06.1939 roku) wiemy, że część zdjęć była zrobiona wcześniej niż sądziliśmy – już w 1939 roku. Ta najwcześniej, co do której mamy pewność, zrobiona fotografia – kompozycyjnie chyba najlepsza – pokazuje ślubną parę. Za młodą parą widzimy dom ocieplony tzw. zahatami (zagaty – od słowa ogacić – ocieplić) – liśćmi, słomą itp. Młoda ma już na palcu obrączkę, a delikatny długi welon przykrywa buty. Długie włosy Anieli, były na pewno powodem do dumy. Wiemy, że młodym błogosławił w parafialnym kościele na Kozakach ksiądz Michał Krall.

Archiwum Diecezjalne w Zielonej Górze, Akta parafii katolickiej Zazule-Kozaki, zespół 214, sygnatura PZK-kat 1

Tydzień temu w IPN otrzymałem do wglądu materiały dotyczące dowódcy Samoobrony na Kozakach porucznika Otmara Strokosza.

1941-1944, Kozaki? 1. Otmar Strokosz (na Kozakach mieszkał pod fałszywym nazwiskiem Przybyła) i jego żona 2. Paulina Pukas. Zbiory Anieli Stojanowskiej z Białcza.

Pochodził ze Śląska Cieszyńskiego. W 1941 roku ukrywając swą tożsamość, pod fałszywym nazwiskiem Przybyła, trafia do Złoczowa i na Kozaki i organizuje świetnie działającą Samoobronę. Nasi przodkowie zawdzięczają mu życie. W czerwcu 1945 roku wyjeżdża w rodzinne strony i osiada w Bielsku-Białej. Tam 3 listopada 1945 roku zostaje aresztowany za działalność antypaństwową. Ponad rok siedzi w więzieniu w Warszawie. 23 grudnia 1946 roku podpisuje zgodę na współpracę z Urzędem Bezpieczeństwa i zostaje zwolniony do domu. Jako Tajny Współpracownik o pseudonimie Chan był wykorzystywany przy rozpracowywaniu dawnego złoczowskiego środowiska AK oraz ruchu ludowego. W 1959 roku zostaje „przekazany” przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie do PUBP Bielsko-Biała. W zachowanych charakterystykach pisanych przez oficerów UB określano go jako jednostkę sprawdzoną i wartościową. Przy jego udziale „wyjaśniono” kilka spraw operacyjnych o różnych zabarwieniach politycznych. Zakończono z nim współpracę w 1966 roku z powodu „braku możliwości dalszego wykorzystania”. (Akta Tajnego Współpracownika/Informatora pseudonim Chan, sygn. IPN Ka 00144/414).

Strokosz pozostanie w pamięci jako ten, który stworzył z naszych przodków oddział, który obronił Kozaki i wiele okolicznych przysiółków przed banderowcami. Nie sposób zaś podjąć się oceny powojennego donoszenia na kolegów z AK (być może też na naszych krewnych), gdyż zmarły w 2008 roku Strokosz nie może się już bronić.

Inne fotografie przedstawiają rodziny Ferensowiczów, Stojanowskich, Krutników, Wilków i Lesiuków. Kilka osób pozostaje nierozpoznanych. Liczymy na Państwa pomoc.

Popatrzmy w oczy ludziom ze szklanych negatywów. To nasi przodkowie i krewni. Zapraszam do oglądania (proszę kliknąć w link): Zazule Kozaki koło Złoczowa, województwo tarnopolskie

Zapraszam do współpracy w tworzeniu Archiwum Kresowego.

Bogusław Mykietów, Zielona Góra, e-mail: aka@mykietow.pl